KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Tanım
Kanunda yer alan belirli koşulların gerçekleşmesi halinde işçiye kıdem tazminatı verilmesi gerekir. Bu tazminat, hesaplanmasına daha sonra değineceğimiz üzere, işçinin çalıştığı süre yani kıdemi ile orantılı olarak verilecektir.
Yargıtay kararlarında kıdem tazminatı: : “İşverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini kaybetmesi halinde işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dâhilinde verilen toplu para” şeklinde tanımlanmıştır.
Bu tanımlamadan yola çıkarak işçinin; işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede güçlük çekecek olması ve işyerine sağladığı katkılar sebebiyle bu tazminata hak kazandığını söylemek mümkündür.
Şartları
a)İşçinin en az 1 yıldır çalışıyor olması
1 yıldan daha az süredir çalışıyor olan işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. Süre şartını sağlayamayan ve ispatlayamayan işçinin diğer şartları sağlayıp sağlamadığına bakmak gerekmez.
Ancak bu sürenin yalnızca SGK giriş ve çıkış tarihinden ibaret olmadığını, tanık, mail yazışmaları vb. deliller ile aksi bir tarihin ispat edilebileceğini belirtmek gerekir.
Asgari olarak işçinin o işverene bağlı olarak 1 yıl çalışmış olması gerekmektedir. Süre hesaplanırken işçinin SGK giriş çıkış tarihinden farklı olarak fiili bir çalışması varsa fiili başlangıç ve bitiş tarihlerinin dikkate alınması gerekmektedir. Bu hususlar tanık,mail yazışmaları vb. delillerle ispat edilebilir.
b)İşçinin 4857 sayılı İş kanunu kapsamında İş görmesi
Basın İş Kanunu veya Deniz İş Kanunu’na tabi diğer işçiler de kıdem tazminatına hak kazanabilmekle birlikte burada ele aldığımız bilgiler kapsamında sadece 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçilerin kıdem tazminatını hak etme koşulları incelenecektir.
c)Aşağıda belirtilen sona erme hallerinden biri kapsamında iş akdi sona ermelidir
– Kadınlar Evlenme nedeniyle istifa ettiği takdirde Kıdem Tazminatına Hak Kazanır
Kadın işçi, evlenme tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde evlilik nedeniyle istifa edebilecek olup; bu istifası kıdem tazminatı hakkının önüne geçmeyecektir. Ancak evlilikten önce çeşitli nedenlerle istifa eden veya evlilik nedeniyle istifa eden kişinin bir erkek olması gibi durumlarda kişiler tazminata hak kazanamaz.
-Erkekler Askerlik Hizmeti için istifa etmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanır
Erkeklere muvazzaf askerlik hizmeti için istifa etmeleri durumunda kıdem tazminatına hak kazanabilme imkânı tanınmıştır. Ancak bedelli askerliğin bir muvazzaf askerlik olmadığını belirtmek gerekir. İşçinin celp döneminden “makul” bir süre önce işyerinden ayrılması gerekir.
Ayrıca celp döneminden 6-7 ay gibi bir süre önce işyerinden ayrılan işçinin makul süre şartını sağlamadığı, dolayısıyla kıdem tazminatına hak kazanamayacağına yönelik Yargıtay kararları mevcuttur. Ayrıca işçilerin iş akdini askıda tutup, askerlikten sonra işe başlayıp herhangi bir tazminat talep etmemeleri gibi bir yol izlemeleri de mümkündür.
-İşçi Emeklilik Durumunda Kıdem Tazminatına Hak kazanır.
İşçi emekli olması durumunda kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Yaşlılık, malullük veya emeklilik aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla iş akdini feshedebilir.
-İşçinin Ölümü Durumunda Mirasçıları Kıdem Tazminatına Hak Kazanır
İşçinin, 1 yıllık kıdem şartını doldurduğu takdirde, işten kaynaklı olsun olmasın herhangi bir nedenle hayatını kaybetmesi durumunda kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.
İşçinin iş kazası olsun olmasın herhangi bir nedenle hayatını kaybetmesi durumunda da 1 yıllık kıdem şartını doldurduğu takdirde, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenecektir.
-İşçi Tarafından Haklı Nedenle Fesih Halinde İşçi Kıdem Tazminatına Hak Kazanır
İş Kanunu 24. Maddesine göre haklı nedenlerin varlığı halinde işçi tarafından bildirim süresine uyulmaksızın iş akdi derhal feshedilebilir. Bu durumda da işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Örneğin işçinin çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapılması, işçiye mobbing yapılması, işçinin işyerinde tacize uğraması, çalışma koşullarının işçinin sağlığını etkileyecek nitelikte olması vb. hususlar birer haklı fesih sebebi olup işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Yine uygulamada sıklıkla rastlandığı üzere işçiye fazla mesai ücretinin ödenmemesi veya fazla mesai ücreti ödendiği halde yıllık 270 saatten fazla, fazla mesai yaptırılması, işçiye ücretinin ödenmemesi gibi hususlar da birer haklı nedenle fesih sebebi olup işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
-İşveren Tarafından Ahlak ve İyi Niyete Aykırılık Hali Hariç Diğer Haklı Sebep Hallerinde İşçi Kıdem Tazminatına Hak Kazanır
İşveren tarafından iş kanunu madde 25/2. Maddesi kapsamında ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri nedenine dayanılarak iş akdi feshedildiyse işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Ancak işçinin tutuklanması gibi zorlayıcı bir sebepten veya İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması gibi sağlık nedeni gibi koşullar durumunda iş akdi işverence haklı nedenle feshedilse dahi işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Kıdem Tazminatı Hesaplanması
Kıdem tazminatı hesaplama yapılırken öncelikle “işçiye işe başladığı tarihten itibaren her geçen tam yıl için işverence otuz günlük ücret” tutarında ödenir.
Kıdem tazminatı hesaplama yapılırken dikkate alınan bu ücret giydirilmiş brüt ücret olup işçinin net ücreti dışında aşağıdaki hususlar kıdem tazminatına dâhil edilir:
İşçiye yol yemek, yakacak yardımı yapılıyorsa bunun ayni ya da parasal olduğuna bakılmaksızın kıdem tazminatı hesaplamasına dâhil edilir İşçiye düzenli olarak ödenen ikramiye veya prim varsa kıdem tazminatı hesabına dâhil edilir.
Kıdem tazminatında, taraflar net ücret üzerinden talep etmediği sürece mahkemece kural olarak SGK primleri veya gelir vergisi kesintisi yapılmaksızın brüt tutar üzerinden hüküm kurulur yalnızca damga vergisi kesilir. Olası bir yargılama süreci olduğu takdirde de kıdem tazminatı hesaplama mahkemece atanan uzman bilirkişiler tarafından yukarıda izah ettiğimiz hususlar çerçevesinde yapılır.
Kıdem tazminatının fesih tarihi itibariyle ödenmemesi halinde gecikme faizi olarak iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren mevduata uygun en yüksek faiz talep edilebilecektir.
Zamanaşımı süresi 10 yıldır. Çalışılan süre zamanaşımını kestiğinden bu süre fesih tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır
Yetkili Mahkeme
İş Mahkemeleri Kanunu uyarınca bu davalarda yetkili mahkeme davalı işverenin merkezinin bulunduğu yerde açılabileceği gibi davacının çalıştığı işyeri farklı bir yerdeyse işyerinin bulunduğu yerin bulunduğu yerde de açılabilir.
Ayrıca önemli bir detay olarak belirtmek gerekir ki; işçinin ihbar, fazla mesai, ulusal tatil, yıllık izin hafta tatili gibi alacakları da ödenmediyse işçi kıdem talebiyle birlikte bu taleplerini de aynı dava içerisinde isteyebilmektedir.
“Her hakkı saklıdır. Eteysehukuk.com’dan izin alınmaksızın alınan bilgi ve materyaller nedeniyle hukuki ve cezai yaptırımların tesisi için yasal yollara müracaat edilecektir.”