Elektrik dağıtım şirketleri, gerek faturalandırma işlemleri esnasında gerekse de yapılan ihbarlar neticesinde kaçak elektrik kullanımını tespit ederek tutanak düzenlemektedirler. Kaçak elektrik kullandığı tespit edilen kullanıcılara yönelik olarak para cezası kesilebilmektedir. Bu tutanaklar ise her zaman için gerçekliği yansıtmıyor olabilmektedir.Tutanakların yanlış olması sebebiyle haklarının ihlal edildiğini düşünen ilgililer itiraz sürecini işleterek haklarını aramaya koyulmaktadırlar.İtiraz sürecini ele almadan önce kaçak elektrik tüketiminin hangi hallerle oluşabileciğini, kaçak elektrik tüketim miktarının hesaplanmasını ve esas alınacak süreyi ilgili yönetmelik maddelerince zikretmek yerinde olacaktır.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından hazırlanan Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği’nin 42. Maddesinin 1.fıkrasına göre, gerçek veya tüzel kişilerin kullanım yerine ilişkin olarak; ‘’a) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşma olmaksızın dağıtım sistemine müdahale ederek elektrik enerjisi tüketmesi, b) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşması mevcutken ayrı bir hat çekmek suretiyle dağıtım sistemine müdahale ederek sayaçtan geçirilmeksizin elektrik enerjisi tüketmesi, c)Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşması mevcutken sayaçlara veya ölçü sistemine müdahale ederek, tüketimin doğru tespit edilmesini engellemek suretiyle, eksik veya hatalı ölçüm yapılması veya hiç ölçülmeden veya yasal şekilde tesis edilmemiş sayaçtan geçirilerek, mevzuata aykırı bir şekilde elektrik enerjisi tüketmesi, ç) Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişinin ilgili mevzuata uygun olarak kestiği elektrik enerjisini, mücbir sebep halleri dışında açması,’’ kaçak elektrik enerjisi tüketimi olarak tanımlanmıştır.
Kanun koyucu kaçak elektrik tüketim miktarının hesaplanması ve esas alınacak süre yönünden, şu hükümleri ihdas etmiştir.
Kaçak elektrik tüketim miktarının hesaplanması;
‘’MADDE 44-(1) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamındaki kaçak olarak tüketilen elektrik enerjisi miktarı, tüm tüketiciler için;
a) Öncelikle tüketimi doğru olarak kaydetmiş olan yasal şekilde tesis edilmiş sayaç değerine göre,
b) Tüketimi doğru olarak kaydetmiş yasal şekilde tesis edilmiş sayaç değerinin bulunmaması durumunda, ihtilafsız aynı dönemki tüketim miktarına göre,hesaplanır. (b) bendi kapsamında, kaçak kullanım tespitinin yapıldığı tarihten geriye dönük olarak yapılan incelemeler sonucunda, tüketim değerlerinin düşmeye başladığı tarih tespit edilebiliyorsa, bu tarihten önceki aynı dönem, ihtilafsız dönem olarak kabul edilir.
(2) Birinci fıkra kapsamında doğru tespit edilmiş tüketim değeri yoksa, kullanım yerinin müstakil trafolu olup olmamasına bakılmaksızın;
a) Meskenlerde, proje varsa projesinde belirtilen gücün kullanma faktörü olan 0,60’ı, projesi yok ise, basit yapılarda 3 kW, diğerlerinde 5 kW’nın altında olmamak üzere bağlantı gücüne ve ortalama günlük çalışma saatine göre, yöresel özellikler ve benzer yapılar göz önüne alınarak,
b) Diğer tüketici gruplarında, tespit edilen kurulu gücün kullanma faktörü olarak alınan 0,60 ile çarpımı sonucu bulunan değer bağlantı gücü olarak kabul edilir ve bu değer 3 kW’nın altında olmamak üzere ortalama günlük çalışma saatlerine göre hesaplanır. Bu tür hesaplamaların yapılamaması durumunda, tüketilen elektrik enerjisi miktarı aynı yörede bulunan benzer kullanım yerlerinin ortalama tüketimlerine göre hesaplanarak tespit edilir.
(3) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında, mühürlenmiş sayaçtan geçirilmeksizin ayrı bir hat çekilerek birtakım cihazlar kaçak olarak beslenmiş ise, tüketilen elektrik enerjisi sadece bu hat üzerindeki cihazların kurulu gücü dikkate alınarak hesaplanır.
(4) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi çerçevesindeki tespitlerde; elektrik enerjisinin kesildiği tarihteki endeks değeri ile kaçak tespitinin yapıldığı tarihteki endeks değeri arasındaki fark dikkate alınarak hesaplama yapılır.
Kaçak elektrik enerjisi tüketim miktarının hesaplanmasında ve faturalanmasında esas alınacak süre;
‘’MADDE 45 – (1) Kaçak elektrik enerjisi tükettiği tespit edilen tüketiciye yapılacak faturalandırmada, aşağıda yer alan süreler esas alınır;
a) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendi çerçevesindeki tespitlerde; doğru bulgu ve belgelere dayandırılması kaydıyla kaçak elektrik enerjisi kullanılmaya başlandığı tarih ile kaçak tespitinin yapıldığı tarih arasındaki süre olup bu süre 12 ayı geçemez. Doğru bulgu ve belgelerin bulunmaması halinde bu süre 90 gün olarak alınır.
b) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi çerçevesindeki tespitlerde; kaçak elektrik enerjisi kullanımına ilişkin olarak yapılacak hesaplamada kullanım süresi esas alınır, bu süre 180 günü geçemez.
c) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendi çerçevesindeki tespitlerde; son endeks okuma ile tutanak düzenlenmiş olması kaydıyla kontrol, mühürleme, kesme-bağlama, sayaç değiştirme işlemleri gibi, sayaç mahallinde dağıtım şirketince gerçekleştirilmiş olan en son işlem tarihi ile kaçak tespitinin yapıldığı tarihe kadar olan süredir ve bu süre 90 günü geçemez.
ç) Birinci fıkranın (b) ve (c) bentlerinde belirtilen sürenin dışında, tüketicinin kaçak elektrik enerjisi kullanım başlangıç tarihinin doğru bulgu ve belgelerle tespit edilmesi halinde, kaçak tüketime ek olarak birinci fıkranın (b) ve (c) bentlerinde belirlenen başlangıç tarihinden itibaren, doğru bulgu ve belgelerle tespit edilmiş kaçak elektrik enerjisi kullanımı başlangıç tarihine kadar geriye dönük normal tüketim hesabı yapılır.
1) Kaçak tüketimi ile kaçağa ilişkin normal tüketim hesabında esas alınacak sürelerin toplamı 12 ayı geçemez. Yapılacak hesaplamada tüketimin yapıldığı kabul edilen dönemlerdeki birim fiyatlar dikkate alınır ve gecikme zammı alınmaz.
(2) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi çerçevesindeki tespitlerde; kaçak elektrik enerjisi kullanımına ilişkin olarak yapılacak hesaplamada esas alınacak süre, tüketicinin tespite konu elektrik enerjisinin kesildiği tarih ile kaçak tespitinin yapıldığı tarih arasındaki süredir.
(3) Kaçak elektrik enerjisi tüketim miktarının hesaplanmasında ortalama günlük çalışma saatleri;
a) Meskenlerde; 5 saat,
b) Tarımsal sulama tüketici grubunda yer alan tüketicilerde; ilgili Tarım İl Müdürlüğünden ürün bazında alınacak sulama sezonu saati bilgisi çerçevesinde belirlenen saat,
c) Sanayi tüketici grubundan enerji alanlar ile turistik tesisler, akaryakıt istasyonları, hastaneler, alışveriş merkezleri gibi vardiyalı hizmet veren tüketicilerden, tek vardiyalı çalışanlar için 7 saat, iki vardiya çalışanlar için 14 saat, üç vardiya çalışanlar için 21 saat,
ç) Diğer tüketicilerde; 8 saat,
olarak kabul edilir.
(4) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşması olmayanlara, çalışma saatleri %20 oranında artırılarak uygulanır. Üç vardiya çalışanlar için bu süre 24 saat olarak kabul edilir.
(5) Üçüncü fıkranın (c) bendinin uygulanmasında, vardiya sayısının tespitinde kaçak tespiti yapan kuruluşun görevlilerinin tespiti ve şirket kayıtları, bunun mümkün olmaması halinde kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen resmi belgeler göz önüne alınır. Çalışma saatlerinin üçüncü fıkranın (c) bendinde belirtilenlerden daha fazla olmasının tespiti durumunda ise tespit edilen saatler esas alınır.’’
Kaçak elektrik kullanımının cezası ve itiraz süreci;
Kanun koyucu yönetmeliğin 46. maddesinde kaçak elektriğin faturalandırmasını açıklamıştır.İşbu maddenin 2. ve 3. maddelerinde kanun koyucu ‘’(2) Kaçak elektrik enerjisi tükettiği tespit edilen tüketicinin, 44 üncü madde çerçevesinde hesaplanan tüketimi, dahil olduğu tüketici grubuna kaçak elektrik enerjisi tükettiği dönemde uygulanmakta olan ve birinci fıkrada kapsamı belirtilen tarifenin 1,5 katı ile çarpılarak, kaçak enerji tüketim bedeli hesaplanır ve bu bedel fatura edilir.(3) Tüketicinin aynı veya başka bir kullanım yerinde mükerrer kaçak elektrik enerjisi tükettiğinin tespiti edilmesi durumunda, kaçak elektrik enerjisi tüketiminin tespit edildiği tarihte yürürlükte olan ve birinci fıkrada kapsamı belirtilen tarifenin 2 katı göz önüne alınarak hesaplama yapılır.’’ şeklindeki düzenlemeleriyle ciddi yaptırımlar öngörmüştür.
Elektrik dağıtım şirketleri, bünyelerinde kaçak elektrik itiraz komisyonları bulundurmaktadır. Aboneler, haklarında hazırlanan elektrik kaçağı tutanağının, haksız olarak tutulduğunu düşünüyorsa, itirazını bu komisyona yapabilmektedir. Tutanağa yapılacak olan itirazın yazılı olarak yapılması gerekmektedir.Söz konusu itirazı yapan abonenin, kaçak elektrik kullanmadığına dair belgeleri bulunuyorsa, bu belgeleri de itiraz dilekçesi ile birlikte vermesi gerekiyor. Kaçak elektrik itiraz komisyonları yapılan itirazları, elektrik kaçağı tutanağı ile birlikte inceleyerek karara bağlamaktadır. Abonenin haklı olduğu anlaşılırsa, tutanak iptal edilmektedir. Kaçak elektrik kullanımı tespit edildiğinde yapılacak işlemler şu şekilde sıralanabilecektir;öncelikle dağıtım sistemine yapılan müdahaleler ortadan kaldırılır ve söz konusu yerin elektriği kesilerek, kesme belgesi teslim edilir. Sayaca müdahale edildiğinden şüphelenilmesi durumunda, mevcut sayaç inceleme yapılmak üzere sökülür ve yerine tüketime devam edilebilmesi için bir sayaç takılır. Sökülen sayacın fiziki ve laboratuvar muayeneleri sonucunda, usulsüz bir müdahale tespit edilirse, abonenin elektriği kesilir ve kesme tutanağı teslim edilir. Dağıtım şirketi, elektriğin kaçak olarak kullanıldığını delillendirdiği zaman, ilgili abone hakkında Cumhuriyet savcılığına suç duyurusu yapar. Kanuna göre, kaçak elektrik kullanma suçunun TCK’nın 163. maddesinde düzenlenen karşılıksız yararlanma suçu kapsamına girebilmesi için, kullanılan elektriğin sayaçtan geçemeden tüketilmiş olması gerekmektedir. Karşılıksız yararlanma suçunun meydana gelmesi için aranılan en önemli unsur, elektrik tüketimindeki miktarın tespit edilebilmesinin engellenerek elektrik tüketiminin yapılmasıdır. Tüketici elektriği kendi taktığı bir sayaçla kullanıyor ve ne kadar elektrik tükettiği sayaçtan tespit edilebiliyorsa, karşılıksız yararlanma suçu oluşmamaktadır. Elektrik kullanımı, abonelik esası ile yapılan bir işlemdir. Kanun karşılıksız yararlanma kapsamına giren kaçak elektrik kullanımı için bir yıldan 3 yıla kadar hapis cezası belirlemiştir. Kaçak elektrik kullanmanın yaptırımı olarak yukarıda zikredildiği üzere yönetmeliğin 46. maddesinin 2. ve 3. fıkralar uyarınca para cezaları uygulanabilecektir.Kesilen para cezalarına ilişkin olarak görülen davalara asliye hukuk mahkemeleri bakmaktadır. Dağıtım şirketi, kaçak elektrik kullanımı ile ilgili davayı, abonenin ya da dağıtım şirketinin ikamet ettiği yerdeki asliye hukuk mahkemesine açabilir. Tüm bu bilgiler ışığında ve Yargıtay kararları ile ortada olduğu üzere kaçak elektrik tüketimine dayalı olarak tahakkuk ettirilen fatura nedeniyle açılan MENFİ TESPİT davasında; somut olaya göre öncelikle davacının abonelik sözleşmesi ve tüketim endeksleri ile davalı elektrik şirketinin kaçak ve ek tahakkuk bedellerini ne şekilde hesaplandığına ilişkin belgelerin dosyaya getirtilmesi, dosyanın konusunda uzman bilirkişi heyetine verilmesi, belirlenen bilirkişi heyetince davalının davacı taraftan isteyebileceği kaçak ve ek tahakkuk bedelinin, Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği ve bu yönetmelik gereğince yayınlanan 622 sayılı EPDK kararında belirlenen usul ve esaslarda açıklanan yönteme göre yeniden hesaplanması için rapor alınması, kaçak tespit tutanağına konu yerde ne zamandan beri çalışıldığının, kaçak kullanımın ne zaman başladığının ticaret sicili, vergi kayıtları, devir tarihi gibi araştırmalar ile kesin olarak saptanması ,keşif yapılıp tüketim ihtiyacına göre tutanakta belirtilen kaçak tüketim miktarına, ihtilafsız aynı dönemdeki tüketim miktarına göre veya aynı yörede bulunan benzer kullanım yerlerine göre, suç tarihine kadar tüketilmesi gereken enerji miktarının ve vergiler dahil cezasız usulsüz elektrik kullanım bedelinin tespitine yönelik yeterli içerik ve nitelikte bilirkişi raporu alınması gibi hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
Her hakkı saklıdır. Bu yazı içeriğinde yer alan bilgiler, eteysehukuk.com a atıf yapılmaksızın kullanılamaz. Atıf yapmadan, kısmen veya tamamen alıntı yapılması halinde ilgililer hakkında hukuki ve cezai yollara müracaat edilecektir.