Günlük hayatımızda özellikle sosyal medya hesaplarında sıklıkla gördüğümüz “Şubemiz olmak ister misiniz?” reklamlarında bahsedilen çoğunlukla fastfood, dershanecilik ve hizmet sektörlerinde iş yapan işletmelerin yaptıkları özel bir sözleşme türüdür. Ne Borçlar Kanunu’nda ne de Ticaret Kanunu’nda sözleşmeye dair bir kanun hükmüne yer verilmemiştir.Dünyada 1800’lü yıllarda ABD ve liberal Avrupa ülkelerinde ticaret yapan büyük işletmelerin büyük bir coğrafyada etkinlik kurabilmeleri için diğer bölgelerde ki küçük birey ve işletmelere ürettikleri ürün üzerinde ki haklarının bir kısmını önceden anlaştıkları belirli bir ücret karşılığında devretmeleri ile ortaya çıkmış. Etkili ve kazançlı olduğu anlaşılınca diğer ülkelerde faaliyet gösteren işletmelerce de uygulanmaya başlanmıştır. Türkiye ilk olarak 1985 yılında Mac.Donalds tarafından uygulanmaya başlanmış. İşletme bu sözleşme türü sayesinde kısa sürede ülkede çok hızlı bir şekilde büyümüştür. Bu sözleşme türüne özellikle çiğ köfte ve dershane sektöründe çok sık rastlamaktayız.
Günlük hayatta Franchise sözleşmesi için şube kavramı kullanılmaktadır. Bilinenin aksinebu sözleşme Ticaret Sicili Yönetmeliği madde 118’de tanımlanan ticari işletmelerde ki şube kavramı ile farklılık teşkil etmektedir. Madde gereği bir ticari işletmeye bağlı olarak bir bölgede ticari faaliyet yürüten işletmelere şube denilmektedir. Franchise sözleşmesinde ise Franchise veren işletme ile Franchise alan işletme arasında herhangi bir idari bağ bulunmamaktadır.
Tanım olarak bir mal veya hizmetin üreticisi olan Franchise veren işletmenin sözleşmede karşılıklı olarak belirleyecekleri bir bedel karşılığında sözleşmede belirlenen şartlara bağlı kalarak sahip olduğu marka, logo, teknik bilgi ürünü ve işin yapılması için gerekli eğitim araç ve gereçlerini franchise alana temin etmeyi taahhüt ettiği sözleşmelere denilmektedir.
Ürettiği bir ürünü, hizmeti veya diğer hakları karşı tarafa sözleşmede kararlaştırılan sınırlara bağlı kalarak devreden işletmelere Franchise veren işletme, bu hakları sözleşmede kararlaştırılan belirli bir ücret karşılığında alan işletmelere Franchise alan işletme denilmektedir.
Franchise alan işletme Franchise veren işletmenin belirlediği koşullara bağlı olarak işi yürütmek zorundadır. Bu sınırların neler olabileceğine yazımızda değineceğiz.
Franchise sözleşmesi sürekli ve karşılıklı borç ilişkisi içeren ivazlı bir sözleşmedir. Yani sözleşmede belirlenen süre boyunca taraflar sözleşmede kararlaştırılan ve üzerlerine düşen sorumlulukları Türk Borçlar Kanunu’nun 2. Maddesinde belirtilen dürüstlük kuralına uygun bir şekilde yerine getirmek zorundadır. Franchise alan işletmenin veren işletme ile hiçbir bağı yoktur. Franchise alan işletme kendi namına çalışan bağımsız bir işletmedir.
Üste de belirttiğimiz gibi Franchise veren ve Franchise alan işletmelerin sözleşmeden kaynaklanan yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülüklerden kısaca bahsedeceğiz.
Franchise veren işletmenin yükümlülükleri;
- Sözleşmede kararlaştırılan malları Franchise alana işletmeye kullandırma
- Sözleşme ile ilgili Franchise alan işletmeyi aydınlatma
- Sözleşmede belirlenen bölgede ki belirli bir alanda mallarını ve haklarını başka bir işletmeye kullandırmama
- Franchise alan işletme ile rekabet etmeme
Franchise alan işletmenin yükümlülükleri;
- Sözleşmede kararlaştırılan ürünlerve haklar dışında Franchise veren işletmenin rızası olmadan başka bir ürün kullanmama
- Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen basiretli bir tacir gibi hareket etme
- Sözleşmede kararlaştırılan hizmetleri bizzat kendisinin görmesi
- Franchise verenin haklarına zarar vermeme ve sadakat yükümlülüğü
- Sözleşmede kararlaştırılan ücreti/bedeli ödeme
Bunların dışında ayrıca tarafların yaptıkları müzakerelerde mutabık kaldıkları her koşulu sözleşmeye eklemeleri faydalı olacaktır.
Franchise sözleşmesi kurulurken taraflar Franchise alan işletmenin hangi bölgelerde faaliyette bulunması gerektiğine yönelik bir belirleme yaparlar. Sözleşmede bu belirlemenin yapılması zorunludur. Franchise veren iletmenin belirlenen bu sınırların içinde Franchise alan işletme ile herhangi bir rekabet yapamaz. Aksi halde kanunlarımızda belirtilen rekabet yasağının ihlali durumu meydana gelir.
Franchise sözleşmesinde taraflar serbestçe bir süre kararlaştırabilir. Buna dair kanun hükmü bulunmamaktadır. Sözleşmede taraflar herhangi bir süre de kararlaştırmayabilirler. Belirli bir süre kararlaştırılmış ise sürenin sona ermesi ile taraflar arasında ki sözleşme de sona erecektir. Süre kararlaştırılmamış ise karşı tarafa belirli bire süre tanıyarak noterden ihtarname çekmek suretiyle sözleşme sona erdirilir yada taraflardan birisi açısından sözleşmeyi sona erdirecek haklı bir sebebin varlığı halinde haklı olan taraf sözleşmeyi sona erdirebilir. Taraflardan birisinin sözleşmede yazılı olan hükümlere uymaması yada Türk Borçlar Kanunu’nun 2. Maddesinde geçen dürüstlük kuralına aykırı davranması halinde karşı taraf açısından haklı bir neden oluşabilecektir.
Franchise sözleşmesinin sona ermesi ile taraflar arasında ki borç ilişkisi de sona erer. Fakat taraflar sözleşmede sözleşmenin sona ermesinden sonra bile devam edecek bir hüküm koydular ise ( Tarafların birbiri ile rekabet etmemesi ) sözleşmenin bu hükümleri sürmeye devam edecektir.
Franchise sözleşmesinde belirli unsurların bulunması büyük önem taşımaktadır.
Bunlardan bazıları;
- Franchise alan işletmenin faaliyetini sürdüreceği bölge
- Sözleşmede tanınacak haklar
- Ödenecek ücret
- Franchise alan işletmenin yükümlülükleri
- Franchise veren işletmenin yükümlülükleri
- Kullanılacak marka ve logo gibi işaretlerin kullanma şartları
Franchise sözleşmesinin devredilmesi hukuken mümkündür. Borçlar Kanunu’nda bu durumla ilgili bir mevzuat bulunmamaktadır. Franchise alan tacir, esnaf veya işletme sözleşmeyi 3. Kişiye devredebilir. Bu durumda sözleşmeyi devralan 3. Kişi Franchise alan konumuna gelecektir. Sözleşmenin devrinden önce Franchise veren ile bu durum görüşülmelidir. Franchise sözleşmesine dair mevzuatımızda bir kanuni düzenleme olmadığı için hukuken sözleşmede bir devir yasağı içeren madde yok ise Franchise alan sözleşmeyi 3. Kişiye Franchise verenin izni dahilindeolmadan devredebilir. Fakat buna yönelik sözleşmede bir madde olması halinde Franchise alan sözleşmeyi devretmeden önce Franchise vereni bilgilendirmelidir.
Sözleşmenin dikkatli ve özenli bir şekilde hazırlanması gerekmektedir. Bu konuda bir avukattan hukuki yardım almanız büyük önem taşımaktadır. Yazımızı okuduğunuz için teşekkür ederiz.
“Her hakkı saklıdır. Eteysehukuk.com’dan izin alınmaksızın alınan bilgi ve materyaller nedeniyle hukuki ve cezai yaptırımların tesisi için yasal yollara müracaat edilecektir.”